"Vui sao một sáng tháng năm
Đường về Việt Bác lên thăm Bác Hồ
Suối dài xanh mướt nương ngô
Bốn phương lồng lộng thủ đô gió ngàn"
(Tố Hữu)
Theo quốc lộ 3 (Hà Nội- Thái Nguyên - Cao Bằng) đến km 31 rẽ trái đi tiếp quãng đường quanh co uốn lượn trong rừng núi, len lỏi qua những đồi chè xanh mơn mởn và đồi cọ râm mát tạo cho du khách khoảng tâm trạng thư giãn sau một hành trình dài đến với khu du lịch ATK- Định Hoá, cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 50 km về phía Tây, Tây Bắc. Một miền đồi núi hiểm trở có địa thế chiến lược về quân sự. Định Hoá đã được chọn làm nơi xây dựng an toàn khu (ATK) Là trung tâm lãnh đạo cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược. Chủ Tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, các cơ quan của Trung ương Đảng và Chính Phủ đã từng làm việc ở đây từ năm 1947 đến năm 1954. Có thể nói ATK (An toàn khu) là nơi đặt đại bản doanh Thủ Đô của cuộc kháng chiến chống Pháp năm xưa. Đã có đến gần 100 di tích lịch sử còn nằm khắp núi rừng Định Hoá, đến nay nhiều di tích đã được nhà nước xếp hạng bảo tồn cấp quốc gia đó là:
- Di tích Tỉn Keo, xã Phú Đình: Nơi Bác Hồ đã ở và làm việc từ 1947-1948, cũng là nơi Hồ Chủ Tịch cùng Bộ chính trị quyết định chiến dịch Đông Xuân 1953-1954.
- Di Tích Đồi Nà Đình- xóm Khuôn Tát, xã Phú Đình: Nơi Hồ Chủ Tịch ở và làm việc cùng các đồng chí Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp…
- Di tích đồi Khau Tý, xã Điềm Mạc nơi ở đầu tiên của Bác Hồ khi đặt chân về ATK Định Hóa ngày 20/05/1947.
- Di tích lịch sử Phụng Hiển, xã Điềm Mạc nơi làm viêc của đồng chí Trường Chinh .
- Di tích xóm Bảo Biên, xã Bảo Linh nơi cơ quan Bộ Quốc phòng và Đại Tướng Võ Nguyên Giáp đóng từ 1949-1954.
- Di tích Làng Quặng xã Định Biên, tại đây ngày 15/5/1945 diễn ra lễ hợp nhất Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và đội Cứu Quốc quân thành đội Việt Nam Giải Phóng Quân.
- Di tích nhà tù Chợ Chu- Định Hoá. được xây dựng năm 1916 để giam giữ những người yêu nước và các chiến sĩ Cộng Sản Việt Nam.
- Di tích Địa điểm thành lập Hội Nhà Báo Việt Nam, xóm Roòng Khoa, xã Điềm Mặc, huyện Định Hoá. Tại đây ngày 21/04/1950 đã điễn ra Đại hội lần thứ nhất Hội những người viết báo Việt Nam (Tiền thân của Hội nhà báo Việt Nam ngày nay).
Nhà trưng bày Bảo tàng ATK Định Hoá được xây dựng và khánh thành nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày Bác Hồ về ở và làm việc tại ATK- Định Hoá (20/05/1947- 20/05/1997) và đã vinh dự được thủ tướng Võ Văn Kiệt cắt băng khánh thành. Kiến trúc nhà trưng bày được phỏng theo kiến trúc nhà sàn của đồng bào Tày- Nùng vùng chiến khu Việt Bắc.
Nội dung trưng bày của Bảo tàng:
Gồm gian long trọng có tượng Chủ Tịch Hồ Chí Minh trong tư thế người đang ngồi làm việc dưới bầu trời của Thủ đô kháng chiến.
Nội dung thứ 2 giới thiệu lịch sử và nhân văn Đất và người Định Hoá, với những sưu tập đặc trưng của đồng bào Định Hoá.
Nội dung thứ 3 là tổ hợp trưng bày về Định Hoá trong thời kỳ tiền khởi nghĩa: Tại gian trưng bày này chúng ta thấy được hình ảnh 7 trong 12 chiến sỹ đã tổ chức vượt ngục Nhà tù Chợ Chu cùng những hình ảnh giới thiệu tội ác của Thực dân Pháp nhưng quân và dân ta đã chống trả quyết liệt...
Tổ hợp trưng bày, giới thiệu sưu tập hiện vật của cơ quan đầu não Việt Nam: những hiện vật tuy giản dị thô sơ nhưng đã đánh thắng vũ khí tối tân của Thực dân Pháp; Chúng ta thấy lại những hình ảnh đời thường của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi người sống và làm việc tại ATK: Bác tập thể dục, tăng gia sản xuất, thăm hỏi chiến sỹ, đồng bào... Những bức ảnh ghi dấu những quan hệ quốc tế tại ATK: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đón rất nhiều các đoàn đại biểu quốc tế tới giúp đỡ Việt Nam và thăm hỏi sức khoẻ Chủ tịch Hồ Chí Minh: Chủ tịch nước bạn Lào: Suvanuvông, Lêôphighe- Đảng cộng sản Pháp, Đoàn đại biểu ảnh Liên Xô Rônan Cácmen. Đặc biệt là bức ảnh ghi dấu sự kiện lịch sử đặc biệt tại đồi Tỉn Keo Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì cuộc họp Bộ chính trị để thông qua kế hoạch tác chiến, chiến cuộc Đông- Xuân 1953-1954 hạ quyết tâm tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Nội dung cuối: Những thành tựu đạt được trong thời kỳ đổi mới: Nhân dân các dân tộc tỉnh Thái Nguyên luôn thi đua lao động sản xuất vững bước tiến lên con đường chủ nghĩa xã hội.
Nằm trên đồi tỉn Keo thuộc xóm Nà lọm- xã Phú Đình. Đồi Tỉn Keo còn có tên gọi là chân Đèo De hoặc Khuôn Tát ngoài. Nơi đây trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở và làm việc nhiều lần:
- Lần thứ nhất: Từ 5/4/1948 đến ngày 1/5/1948
- Lần thứ hai: Từ ngày 25/5/1948 đến ngày 12/9/1948
- Lần thứ ba: Cuối 1953.
Tại đây các đồng chí lãnh đạo cao cấp thường xuyên đến làm việc với Bác Hồ, ở đây cũng diễn ra nhiều cuộc họp của thường vụ Trung ương Đảng. Đặc biệt vào đêm 6/12/1953 chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì cuộc họp của Thường vụ Trung ương Đảng để thông qua kế hoạch tác chiến Đông- Xuân 1953-1954, hạ quyết tâm tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Nơi đây vẫn còn căn lán nhỏ đơn sơ. Cây râm bụt Bác trồng cành lá dẫu khẳng khiu vẫn ngày ngày trổ hoa. Những nét quen thuộc như vẫn có hình bóng Bác. Đứng tại căn lán này nhìn xung quanh khung cảnh núi rừng thật hùng vĩ, như một bức tường bao vững chắc để bảo vệ ATK. Thấy được phương pháp chọn địa thế để xây dựng nơi ở và làm việc của Bác:
"Trên có núi, dưới có sông
Có đất ta trồng, có bãi ta chơi.
Tiện đường sang Bộ tổng
Thuận lối tới Trung ương
Nhà thoáng ráo, kín mái
Gần dân không gần đường"
Nhà tưởng niệm Bác Hồ được xây dựng và khánh thành nhân dịp kỷ niệm 115 ngày Sinh nhật Bác (19/05/1890- 19/05/2005). Đây là quà tặng của Đảng bộ và nhân dân Thủ đô Hà Nội tặng Tỉnh uỷ- UBND và đồng bào các dân tộc tỉnh Thái Nguyên với tổng số vốn đầu tư trên 10 tỷ đồng.
Toàn bộ công trình được xây dựng trên diện tích 16.000m2, giữa đồi cao thoáng đãng, mặt hướng về phía Đông Bắc, bốn bên đều có núi bao bọc. Tổng thể Nhà Tưởng Niệm gồm:
+ Tứ trụ- Tam quan- Nhà tưởng niệm
+ Hệ thống công viên xanh
+ Các công trình phụ cận.
Nhìn một cách tổng quát toàn bộ công trình nhà Tưởng niệm trên tổng thể mặt bằng là một toà nhà chính được toạ lạc trên mai một con Rùa, một loài vật quý trong bộ Tứ linh (Long- Ly- Quy- Phượng). Từ Tứ trụ lên tới Tam quan là 115 bậc gắn với 115 năm ngày sinh của Bác. Từ Tam quan lên tới nhà Tưởng niệm là 79 bậc gắn với 79 mùa xuân của người. Hai bên là 2 hàng Tùng tháp với tổng số 31 cây. Người ta vẫn thường nói vững vàng hiên ngang như cây Tùng, cây Bách thì ở đây 2 hàng Tùng tháp chạy song song như 2 hàng tiêu binh đứng canh giấc ngủ cho Người...
Nhìn một cách tổng thể, toàn bộ toà nhà được nâng bởi 9 cánh sen cách điệu (Cửu trùng thiên). Xung quanh 9 cánh sen được trồng 79 cây Vạn tuế tượng trưng 79 tuổi của Bác.
Toàn bộ công trình gồm 300 cây cọ, đây là loài cây đặc trưng của núi rừng Việt Bắc, 2 bên đồi là hàng rào Râm bụt là loại cây bình dị dân dã mà tới đâu Bác cũng trồng, đầu nhà có một cây Xoài và một cây Sữa. Trước cửa là Hòn non bộ- Tam sơn (tức 3 đỉnh núi thu nhỏ lại) để cầu mong sự yên lành luôn đến với Bác.
Về nội thất Nhà trưng bày: nổi bật là tượng Bác Hồ đúc bằng đồng nặng 150 kg, cao 99cm do các nghệ nhân xưởng đúc đồng Mai Hoa, làng Ngũ Xá- Gia Lâm- Hà Nội chế tác. Bên cạnh hệ thống đồ thờ là các Hoành phi, câu đối làm bằng gỗ Dổi, sơn son, thiếp vàng tạo lên sự trang nghiêm. Nhà tưởng niệm cũng trưng bày 8 tủ ảnh tư liệu, hiện vật liên quan đến cuộc đời hoạt động cách mạng của chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước ở ATK- Định Hoá- Thái Nguyên trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp.
Bao gồm Lán Khuôn Tát, Hầm Khuôn Tát và những địa điểm gần gũi thân thuộc với Bác Hồ trong những năm 1947-1954.
Lán Khuôn Tát nằm trên đồi Khuôn Tát thuộc xóm Khuôn Tát- xã Phú Đình. Nơi chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở và làm việc trong thời kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở đây 3 lần:
- Lần thứ nhất: Từ ngày 20/11 đến ngày 28/11/1947
- Lần thứ hai: Từ ngày 11/11 đến ngày 7/3/1948
- Lần thứ 3: Từ ngày 5/4 đến ngày 1/5/1948
Những ngày ở đây Người đã viết rất nhiều tài liệu nhằm củng cố chính quyền, củng cố hậu phương, động viên quân và dân ta quyết tâm kháng chiến. Nơi đây Bác Hồ và Quốc Hội đã tổ chức lễ phong quân hàm cấp tướng cho 10 cán bộ cao cấp của Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng chí Võ Nguyên Giáp được phong quân hàm Đại Tướng.
Cách Lán Khuôn Tát không xa là một căn hầm nhỏ, nhưng tương đối chắc chắn và thoáng mát, tiện lợi. Là căn hầm Khuôn tát, nơi tránh bom, tránh đạn và máy bay trinh thám của địch...
Trên con đường nhỏ vào căn lán Khuôn Tát, du khách đi ngang qua một bãi đất rộng nằm dưới chân cây đa xum xuê bóng mát. Có tên rất gẫn gũi "Cây đa Khuôn Tát". Hàng ngày Bác vẫn thường ra đây tập thể dục. Dòng suối Khuôn Tát hiền hoà, dịu mát với những bãi đá nhỏ rất đẹp chảy vắt ngang qua con đường vào căn lán của Bác. Chính tại dòng suối này Bác vẫn thường câu cá, cũng như ngày ngày ra đây tắm giặt...Trên mỗi nẻo đường đi Việt Bắc đều vương vấn hình bóng của Bác Hồ:
"Nhớ Người những sớm tinh sương
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi rừng núi trông theo bóng Người"
(Việt Bắc-Tố Hữu)
" Con về đường núi đèo De
Bên này Rục Rã bên kia Tân Trào
Thác Khuôn nước đổ ào ào
Chim reo trong lá xôn xao núi Hồng..
(Mùa xuân trên đèo De - Tác giả Ma Trường Nguyên)
Thắng cảnh Thác Khuôn Tát thuộc xóm Tỉn keo, xã Phú Đình. Là nơi có cảnh đẹp thơ mộng, nằm giữa núi rừng hoang sơ và yên tĩnh, bốn bề có nhiều cây cổ thụ, nước từ 7 tầng thác cao đổ xuống tung bọt trắng xoá, phía dưới tạo thành dòng suối trong xanh uốn lượn chảy róc rách ngày đêm. ngày xưa, Chim chóc, muông thú và các loài Hổ, Báo, Hươu, Nai hay đến thác uống nước. Vào những hôm trời xanh, nước trong, mây trắng vờn trên đỉnh núi... có bầy Tiên nữ từ trên trời xuống thác tắm, truyền thuyết dân gian đó được lưu truyền đến tận ngày nay.
Từ trên đỉnh Đèo De cao vút, có thể nhìn xuống Thác Khuôn Tát- Thác bảy tầng thiên tạo, như một bậc thang nhà sàn, nguồn nước trong vắt đổ ào ào quanh năm. Độ cao tính từ đỉnh thác xuống chân thác trên 20m. Tầng dưới cùng đẹp nhất, cao khoảng 12m, rộng 15m, các tầng còn lại phía trên cao chênh lệch nhau trên dưới 2 đến 3m và chiều rộng thu nhỏ dần lên đỉnh thác. Du khách có thể leo lên các tầng thác, mỗi tầng đều có bóng cây toả mát, phía dưới từng tầng, nước đổ xuống tạo thành bồn tắm, có nhiều tảng đá bằng phẳng...
Chân Thác Khuôn Tát nước dội xuống thành bồn tắm thiên tạo, chỗ nước sâu nhất chừng 2 đến 3m, nông dần ra phía ngoài tạo thành con suối róc rách trải dài qua khe đá, bờ cây thoáng đãng. Suối Khuôn Tát chảy ngoài thác độ 100m là bãi cát, sỏi nhỏ và đá tự nhiên nằm giữa dòng chảy như: hình cá voi, hình con rùa, con trâu đầm... Hai bên suối là bãi cỏ bằng phẳng xanh tươi rất thuận lợi cho việc cắm trại, dựng lều lán nghỉ ngơi, vui chơi cho các đoàn khách du lịch đông người.
Thắng cảnh Thác Khuôn Tát, một bức tranh thiên nhiên sơn thuỷ, hữu tình không chỉ của Thái Nguyên mà còn nổi tiếng khắp vùng Việt Bắc đã được xếp hạng danh thắng cấp quốc gia năm 2002.
Di tích Khau Tý thuộc xóm Nà Tra, xã Điềm Mạc, huyện Định Hóa Nằm cách trung tâm Thành phố Thái Nguyên khoảng 55km. Đây là địa điểm đầu tiên Bác Hồ đặt chân về mảnh đất ATK Định Hóa, Thái Nguyên vào ngày 20/5/1947 để chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Bác Hồ đã ở và làm việc tại đây trong thời gian từ 20/5 đến 10/11/1947. Bác đã chọn địa điểm này vì từ nơi đây có con đường mòn đi Sơn Dương, xuống Đại Từ, lên Chợ Đồn, ra Phú Lương và nhiều đường tắt đi lại kín đáo, thuận tiện. Tại Di tích này có lán ở của Bác, trong thời gian ở đây Bác đã viết tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc" và bài thơ " Cảnh Khuya" dùng làm tài liệu tu dưỡng tư tưởng, đạo đức và tác phong cho cán bộ đảng viên.
Con đường nhỏ rẽ vào di tích là những hình ảnh thân thuộc “Rừng cọ, đồi chè, đồng xanh..” Những bậc thang sạch sẽ dưới những bóng cây râm mát đưa chúng ta vào một rừng cọ, vầu. Không khỏi ngỡ ngàng bởi vẻ đẹp nguyên lành của thiên nhiên và sự tĩnh lặng, trang nghiêm ở nơi đây. Căn lán nơI Bác ở và làm việc trong những tháng đầu tiên khi về ATK Định Hoá không còn nữa. Trên nền móng cũ giờ dựng lên một bia đá. Đứng trước bia di tích, cảm giác thật thiêng liêng khi thắp nén nhang tưởng nhớ Bác Hồ. Trên bia là những lời giới thiệu “Di tích lịch sử cách mạng kháng chiến. Địa đIểm làm việc đầu tiên của chủ tịch Hồ Chí Minh khi người về ATK Định Hoá 20/5/1947…” Phía sau bia khoảng 10m là 2 cây đa và trám rất to, thân thẳng tắp và cành lá xum xuê. Tại di tích vẫn còn con hào nhỏ nằm dưới những bóng vầu, cọ đan xen. Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã đến thắp hương tại di tích ngày 6/2/2002 và tại đây đồng chí đã trồng 2 cây Kim Giao lưu niệm..
Ngày nay Di tích này là điểm tham quan thu hút nhiều du khách hành hương về với cuội nguồn vinh quang của lịch sử .
Từ đầu năm 1947, sau khi rời khỏi thủ đô Hà Nội, hầu hết các cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ đều lần lượt chuyển lên ATK Việt Bắc, trong đó có ATK Định Hoá và một số địa phương khác của Thái Nguyên. Cơ quan trung ương Đảng và Tổng bí thư Trường Chinh chuyển đến ở và làm việc tại Nà Mòn- xã Phú Đình- huyện Định Hoá(Thái Nguyên). Đồng chí Trường Chinh đã ở và làm việc ở đây trong những năm 1949, 1952-1953.
Để giữ gìn an toàn tuyệt đối cho ATK, tất cả các cơ quan Đảng, nhà nước, các đoàn thể…không bao giờ ở một địa điểm cố định và lâu dài mà phải thường xuyên di chuyển và mỗi lần di chuyển không được phép để lại dấu ấn theo tinh thần “Lai vô ảnh, khứ vô hình”. Và do vậy cùng với năm tháng chiến tranh, nhu cầu sống cộng với sự khắc nghiệt của khí hậu nên toàn bộ các di tích về ATK chỉ còn là những địa danh, chỉ còn trong kí ức của các nhân chứng lịch sử.
Lán Nà Mòn được phục hồi tôn tạo trên nền móng cũ. Đó là nhà sàn rộng 4 gian, lợp lá cọ nằm giữa một khu vườn râm mát. Qua cổng chúng ta bước vào một vườn Mơ xanh lá. Mùa xuân quanh nhà nở đầy hoa Mơ trắng. Phía sau nhà sàn là một đồi cây. Khi đồng chí Trường Chinh ở đây có 1 hào nhỏ được đào xuyên qua đồi ra con suối ở phía sau. Căn nhà sàn rộng rãi và thoáng mát, gian ngoài cùng là bếp, gian trong cùng là nơI ở và làm việc của Tổng bí thư Trường Chinh. ở đây có kê 2 chiếc giường nhỏ…hai đầu nhà sàn là 2 cầu thang lên xuống tiện lợi..
Qua cổng di tích, ở bên tay phải là một tấm bia giới thiệu. Tìm hiểu di tích để thấy được cuộc sống giản dị, mộc mạc và những tháng năm kháng chiến gian khổ của người chiến sỹ cách mạng…
Địa điểm di tích Cơ quan Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam (1949-1954) thuộc xóm Bảo Biên, xã Bảo Linh, huyện Định Hoá. Di tích nằm trong một thung lũng nhỏ hẹp, bao quanh là núi rừng rất kín đáo, tiện lợi cho việc giữ bí mật nhưng cũng thuận lợi cho việc liên lạc đI các hướng. Từ đây có thể đi Chợ Chu, xuống Thái Nguyên, lên Chợ Đồn (Bắc Kạn), sang Sơn Dương (Tuyên Quang) một cách dễ dàng.
Di tích gồm 2 điểm chính là nơi ở và làm việc của Đại tướng Võ Nguyên Giáp kiêm văn phòng Quân uỷ và văn phòng Bộ Tổng tư lệnh.
NơI ở và làm việc của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và văn phòng quân uỷ nằm trên đồi Đỏn Mỵ nhìn ra phía trước theo hướng Đông nam là cánh đồng Bảo Biên, có đường ô tô chạy qua. Cắt ngang phía trước ngay sát di tích là con đường làng mới mở. Xung quanh là nhà dân. Phía sau là dãy núi Lai Hiệp nối liền với dải núi Hồng hùng vĩ.
Khu vực văn phòng Bộ Tổng tư lệnh năm trên dải đồi thấp, cách nơI ở của Đại tướng Võ Nguyên Giáp khoảng 700m về hướng Đông nam, xung quanh là rừng cọ, vầu.
Cùng với thời gian và những năm tháng chiến tranh, di tích chỉ còng lại những nền móng cũ. Trên cơ sở những địa danh và kí ức của những nhân chứng lịch sử, tại di tích đã khôi phục và dựng lên một căn lán nhỏ. Phía trước di tích có dựng bia, trên đó có đề “Di tích kháng chiến, Cơ quan Quân uỷ, Bộ Quốc phòng, Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam..” Bia được hoàn thành vào ngày kỉ niệm thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22/12/2004.
Bảo Biên là trung tâm đầu não quân sự của Đảng ta. Tại đây Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng với Quân uỷ và Bộ Tổng tư lệnh xây dựng các kế hoạch quân sự quan trọng trình lên Thường vụ Trung ương Đảng, Hồ Chủ Tịch phê duyệt, chỉ huy và chỉ đạo nhiều chiến dịch lớn, trong đó có chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử. Bảo Biên có 1 vị trí quan trọng trong lịch sử kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta.
ĐIểm di tích nơi thành lập Việt Nam Giải phóng quân ngày 15/5/1945 tại Làng Quặng, xã Định Biên, huyện Định Hoá. Trong cách mạng tháng tám năm 1945, ngôi đình làng Quặng là chỗ đi lại họp hành của các cán bộ Việt Minh.
Sáng 15/5/1945 buổi lễ thành lập Việt nam giải phóng quân được tiến hành. Trên thửa ruộng Nà Nhậu phẳng, rộng trước ngôI đình làng Quặng, 2 đội Việt nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân gồm hơn 200 người, hàng ngũ chỉnh tề xếp hàng dọc phía trước, 2 bên là đại biểu đại diện cho các đoàn thể địa phương và bà con dân làng. Phía trước đoàn quân là 3 đồng chí xếp thành hàng ngang danh dự, đồng chí đứng giữa cầm quốc kỳ, 2 đồng chí bồng súng 2 bên trong tư thế nghiêm trang. Trên hàng danh dự là khẩu súng đại liên 3 càng, 2 bên cánh gà mỗi bên là một hàng 2 đồng chí bảo vệ, lễ đài không có bàn ghế.
Buổi lễ diến ra trong 45 phút. Đồng chí Võ Nguyên Giáp trong tư thế nghiêm trang dõng dạc tuyên bố sát nhập 2 đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân và Cứu quốc quân thành Việt nam giải phóng quân. sau đó đồng chí còn dặn Bộ đội Việt Nam giải phóng quân thực hiện 10 lời thề danh dự và 12 đIều kỷ luật tiếp tục sự nghiệp giải phóng đất nước. Cuối cùng là lễ tuyên thệ dưới lá cờ tổ quốc và hô khẩu hiệu quyết tâm đánh giặc giành lại độc lập tự do cho dân tộc.
Sau buổi lễ các đồng chí cán bộ chỉ huy trở về ngôi đình họp bàn, tại đây Bộ tư lệnh giải phóng quân đã được thành lập gồm các đồng chí: Võ Nguyên Giáp, Chu Văn Tấn, Trần Đăng Ninh.
Ngày nay, bước vào di tích chúng ta sẽ gặp lại cảnh yên bình thân thuộc của làng quê: mái đình, cây đa, đồng lúa..Phía trước khu vực di tích là cánh đồng lúa Nà nhậu. Khu vực di tích rất rộng. Một mái đình đẹp, chắc chắn, rộng rãi và thoáng mát nơi ghi dấu sự kiện. Trong khu đất rộng, bằng phẳng phía trước ngôi đình vẫn còn 2 cây đa rất to, ít cành lá xum xuê nhưng rất xanh tốt. Gần với gốc đa bên trái có dựng một bia lớn. Trên đó có lời giới thiệu về di tíchvà sự kiện đã diễn ra tại địa đIểm này.
Di tích lịch sử làng Quặng với sự kiện thành lập Việt nam giải phóng quân, đơn vị chủ lực đầu tiên của Đảng ta là kết quả một quá trình đấu tranh cách mạng kiên cường, bền bỉ của nhân dân ta, là sự phát triển trưởng thành của lực lượng vũ trang dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Nhà tù Chợ Chu được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia tại Quyết định số: 253- Bộ VHTT 25/2/1998
Di tích nhà tù Chợ Chu nằm trên đồi cao ở xóm Vườn Rau, thị trấn Chợ Chu, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên. Năm 1889 thực dân Pháp chiếm đóng đã xây dựng đồn bốt. Năm 1894 chúng đặt cơ quan đại lý cai trị vùng này. Đến năm 1916 tiến hành xây dựng nhà tù.
Nhà tù Chợ Chu ban đầu được làm bằng tre, gỗ, đơn sơ, chủ yếu giam tù thường phạm. Nhà tù Chợ Chu giam giữ các chiến sỹ yêu nước tham gia cuộc khởi nghĩa của binh lính Thái Nguyên (1917) và khởi nghĩa Yên Bái(1930). Năm 1940 cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ, bị thực dân Pháp đàn áp dã man, nhiều chiến sỹ cách mạng và thân nhân bị bắt và đem về giam giữ tại nhà tù Chợ Chu. Đến năm 1942 nhà tù được xây dựng lại kiên cố, bằng gạch ngói, xi măng, có thể giam giữ 200 người một lúc...
Cuối năm 1944 tình hình cách mạng nước ta phát triển mau lẹ, Trung ương Đảng chủ trương lấy cán bộ ở các nhà tù ra để xây dựng lực lượng, chi bộ nhà tù Chợ Chu đã nhất trí cử 12 đồng chí vượt ngục. Được sự chỉ đạo chặt chẽ của Xứ uỷ và tổ chức khôn khéo, bí mật của các đồng chí trong tù, ngày 2/10/1944 các đồng chí đã vượt ngục thành công xây dựng được một vùng căn cứ địa hết sức quan trọng ở huyện Định Hoá, Đại Từ (Thái nguyên) và Sơn Dương (Tuyên Quang). Thành lập cơ quan chỉ huy chiến khu Nguyễn Huệ do đồng chí Song Hào làm bí thư, xây dựng căn cứ đón Bác Hồ và Trung ương Đảng về Tân Trào lãnh đạo toàn dân ta khởi nghĩa giành chính quyền 8/1945 thành công.
Di tích nhà tù chợ Chu, biểu tượng sinh động của người chiến sỹ cách mạng nguyện hiến dâng cuộc sống, chiến đấu hi sinh vì độc lập tự do của tổ quốc. Trong nhà tù Chợ Chu nhiều đồng chí đã nêu cao tấm gương sáng về tinh thần học tập, trưởng thành qua thực tiễn đấu tranh bất khuất, đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Ngày nay khu di tích ATK- Định Hoá, cùng với các di tích cách mạng kháng chiến của chiến khu Việt Bắc được nhà nước đánh giá "Là một quần thể di tích quan trọng bậc nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX". ATK- Định Hoá được xếp hạng di tích lịch sử văn hoá quốc gia và đang được nhà nước đầu tư phục hồi, bảo tồn, tôn tạo để xứng với tầm vóc một khu di tích lịch sử cách mạng đặc biệt quan trọng, một khu di tích lớn, một điểm hành hương "Về nguồn cội", xứng đáng với tầm vóc của nó trong lịch sử dân tộc.
Tìm về cội nguồn cách mạng, các thế hệ hôm nay xin hãy một lần đến với trung tâm thủ đô kháng chiến, trung tâm "Thủ đô gió ngàn" bên Đèo De - Núi Hồng lịch sử, để cảm nhận được sự vĩ đại của cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược 1946- 1954 do Bác Hồ và Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo, để vững tâm đi tiếp con đường mà Bác Hồ và thế hệ cha ông ta đã từng đi.
